«Αυτό δεν γίνεται». Είναι μια από τις πλέον δημοφιλείς νεοελληνικές εκφράσεις, την οποία μπορεί κανείς να ακούσει από το στόμα των πιο ετερόκλητων ανθρώπων κάτω από τις πλέον διαφορετικές μεταξύ τους συνθήκες. Ωστόσο, ο κοινός παρονομαστής είναι μια καλλιεργημένη επί δεκαετίες τάση συντηρητισμού και φυγόπονης διάθεσης. Διότι για να γίνει κάτι, οσοδήποτε μικρό ή μεγάλο, απαιτείται πάντα ένα όραμα, ένα σχέδιο, μια προσπάθεια που να διακρίνεται για τη συνέπειά της και τη συνέχειά της.
Αντίθετα, με την επίκληση του «αυτό δεν γίνεται» όλα μένουν σε αδράνεια και από κει και πέρα η πεπατημένη να είναι καλά. Στα 70’s αλά ελληνικά, άνοιγε ένας ψιλικατζίδικο κι άνοιγαν δίπλα άλλα δέκα. Στα 80’s ζήσαμε την «επιδημία» των βίντεο κλαμπ που άνοιγαν το ένα δίπλα στο άλλο. Στα 90’s έκαναν θραύση τα σοφιστικέ καφέ και οι χρηματιστηριακές. Σήμερα, ανοίγουν φούρνοι….
Με απλά λόγια, με το να μην γίνεται το ένα, να μην γίνεται το άλλο, καταφέραμε στο τέλος να μην γίνεται τίποτα. Δεν είναι αφορισμός, είναι διαπίστωση και βίωμα μιας καθημερινότητας, η οποία μισεί το καινούργιο και το καινοτόμο και λατρεύει το ανέξοδο copy paste.
Στη νεολαιίστικη εξέγερση του Μάη του 68 στη Γαλλία, το πιο δημοφιλές σύνθημα έλεγε: «Είμαστε ρεαλιστές, ζητάμε το αδύνατο». Στην Ελλάδα ο ρεαλισμός εκφράστηκε κάπως διαφορετικά. «Είμαστε ρεαλιστές, ζητάμε μια καρέκλα». Για αυτή τη νοοτροπία δεν φταίει ούτε η τουρκοκρατία, ούτε η Μικρασιατική καταστροφή, ούτε η κατοχή κι ο εμφύλιος. Συνήθως η αναφορά σε αυτά τα ιστορικά δράματα γίνεται για να λειτουργεί ο μηχανισμός της «θυματοποίησης» και να αποενοχοποιούμαστε μέσα από μια λογική «έλα μωρέ τι να σου κάνει η Ψωροκώσταινα….».
Προσωπικά πιστεύω πως το πρόβλημα έγκειται στο γεγονός πως αυτή η κοινωνία δεν έτυχε ποτέ μιας εμπνευσμένης κι αληθινά προοδευτικής – δηλαδή στραμμένης προς το μέλλον – ηγεσίας. Και δεν αναφέρομαι μόνον στην πολιτική ηγεσία. Το ίδιο ισχύει και για την πνευματική ηγεσία. Και για την ακαδημαϊκή. Και για την επιχειρηματική. Όταν έχουν μοιραστεί εκατοντάδες διδακτορικά με διατριβές λογοκλοπής κι όταν “πετυχημένο” business plan ήταν η διαδρομή “τράπεζα – δάνειο – offshore”, ποια δημιουργική σκέψη και ποια καινοτομία μπορούμε να περιμένουμε;
Το μέλλον όμως δεν το διαμορφώνουν οι συνταγές του παρελθόντος. Αν ήταν έτσι θα ζούσαμε ακόμη με προβιές στα σπήλαια. Παραθέτω μερικά παραδείγματα όπως καταγράφονται στο βιβλίο των Yoram (Jerry) Wind, Colin Crook, και Robert Gunter, «The Power of Impossible Thinking» :
– Μέχρι το 1954, το να τρέξει κανείς την απόσταση του ενός μιλίου κάτω από τέσσερα λεπτά ήταν αδιανόητο και πέρα από τις ανθρώπινες δυνατότητες. Εκείνη τη χρονιά, ο Roger Bannister έσπασε αυτό το φράγμα σε αγώνες στην Οξφόρδη.
– Το iTunes της Apple άλλαξε την προσέγγιση της μουσικής βιομηχανίας, δίνοντας στους χρήστες τη δυνατότητα να «κατεβάζουν» τραγούδια από το Διαδίκτυο έναντι 99 σεντ το τραγούδι και στη συνέχεια να γράφουν τα δικά τους CD!
– Αντί να αντιγράψει το αμερόληπτο στυλ του ρεπόρτερ, η Oprah στάθηκε μπροστά στο ακροατήριό της σαν φίλη, εκθέτοντας και τα δικά της προσωπικά βιώματα. Με τη δύναμη της προσωπικότητάς της έκανε την τηλεόραση περισσότερο προσωπική, ξεκινώντας μία μακρά θητεία ως «βασίλισσα των talk show».
– Όταν ο Howard Schultz βρέθηκε το 1981 στη Starbucks, η αγορά του καφέ βρισκόταν σε παρακμή. Ήταν ένας κλάδος με σκληρό ανταγωνισμό τιμών. Η τοπική οικονομία στο Σιάτλ δοκιμαζόταν από τις απολύσεις της Boeing, του μεγαλύτερου εργοδότη της πόλης. Έδειχνε να είναι το χειρότερο μέρος και η περισσότερο ακατάλληλη στιγμή για να ξεκινήσει κανείς μία υγιή επιχείρηση καφέ. Όμως ο Schultz είδε κάτι διαφορετικό: την ευκαιρία να δημιουργήσει στις ΗΠΑ μία αλυσίδα καταστημάτων με ευρωπαϊκό στυλ. Ήταν τόσο επαναστατική ιδέα ώστε οι ίδιοι οι συνεταίροι του δεν την αποδέχθηκαν, με αποτέλεσμα να ξεκινήσει τη δική του επιχείρηση η οποία στη συνέχεια εξαγόρασε την Starbucks και το όνομά της.
Η λίστα των παραδειγμάτων είναι μεγάλη. Το νόημα όμως είναι σαφές. Ενίοτε, ο μόνος ρεαλισμός είναι να διεκδικήσεις το αδύνατο. Στη σημερινή Ελλάδα, ισχύει πολύ περισσότερο για τη νέα γενιά, η οποία αν θέλει να έχει μέλλον, θα πρέπει να το δημιουργήσει η ίδια, διότι δεν έχει να περιμένει τίποτα κι από κανέναν. Και πρέπει να το κάνει με ένα τρόπο που να μην έχει απολύτως καμία σχέση με ό,τι «κληρονόμησε».
Ο Andy Grove, ο οποίος έκανε αυτοκρατορία την Intel, επαναπροσδιόρισε την εταιρεία πολλές φορές κατά τη διάρκεια της ιστορίας της. Το έκανε με βάση αυτό που ονόμασε «στρατηγικά σημεία καμπής», τα σημεία δηλαδή που ήταν απαραίτητη μία νέα στρατηγική και ένα νέο μοντέλο σκέψης και δράσης. Μάλιστα, παρομοίαζε τις «στρατηγικές καμπές» σαν ένα «νοητικό χάρτη ενός Νέου Κόσμου,» του οποίου οι περιοχές μπορεί να είναι άγνωστες αλλά η ανάγκη για αλλαγή του τρόπου σκέψης είναι συνειδητοποιημένη.
Η νέα γενιά στην Ελλάδα πρέπει να κάνει αυτόν τον νοητικό χάρτη του μέλλοντός της. Αλλά για να το κάνει πρέπει να ανακαλύψει και να βιώσει την αξία του να είναι κανείς game changer, έχοντας ως μόττο ζωής όχι το «αυτά δεν γίνονται» αλλά κάτι πολύ πολύ πολύ διαφορετικό: Αν θες να αλλάξεις τον κόσμο σου, πρέπει να αλλάξεις το μυαλό σου.
ΣΟΥΣΑΜΙ ΑΝΟΙΞΕ 