Μηνιαία αρχεία: Μαΐου 2018

H σημερινή γιορτή της Ελληνικής Ορθοδοξίας είναι  κορυφαία κατά τη γνώμη μου καθώς η σχετική περικοπή της καινής διαθήκης αποτυπώνει   με αριστουργηματική συγγραφική πυκνότητα και  ασύλληπτη λογοτεχνική οξυδέρκεια,  τη συνθήκη της μέσης ανθρώπινης ύπαρξης.

Έχουν περάσει πενήντα μέρες από την ανάσταση του Ιησού και οι μαθητές του είναι κλεισμένοι σε ένα δώμα και φοβούνται. Ο φόβος είναι ο αξεπέραστος ορίζοντας της σκοτισμένης συνείδησης.  Και οι μαθητές αυτό ακριβώς συμβολοποιούν: τη φοβισμένη και σκοτισμένη ανθρώπινη συνείδηση.  Ήταν τόσο καιρό με τον Δάσκαλο και δεν έχουν καταλάβει απολύτως τίποτα.  Ο ένας τον πρόδωσε. Ο άλλος τον αρνήθηκε τις ώρες των παθών. Άλλοι ζητούσαν «πρώτη θέση» στη «βασιλεία τον ουρανών», άλλοι δεν μπόρεσαν ούτε να ξαγρυπνήσουν για να συμπαρασταθούν στο αποκορύφωμα της αγωνίας του Δασκάλου και όλοι σχεδόν είχαν εξαφανιστεί κατά τη σταύρωση.  Ανθρώπινο, πολύ ανθρώπινο, όπως αναφώνησε κάμποσους αιώνες αργότερα ο Νίτσε.

Μπορεί να ζούμε τα πιο συνταρακτικά γεγονότα. Όμως τη στιγμή που τα ζούμε, η σκοτισμένη συνείδησή μας δεν μας επιτρέπει να τα κατανοήσουμε, να δώσουμε το πραγματικό νόημα, να ενώσουμε τις «τελίτσες» για να μας αποκαλυφθεί η «μεγάλη εικόνα».  Οπότε απομένουν η άγνοια κι ο φόβος. Κάπως έτσι έχουν τα πράγματα και στην  ιστορική συγκυρία που βιώνουμε. Ο δυτικός πολιτισμός που υποσχέθηκε την απελευθέρωση του ανθρώπου από τα δεσμά των φόβων του και των δεισιδαιμονιών του,  διέγραψε ένα ωραίο κύκλο για να καταλήξει στα ίδια και χειρότερα.

Ο πλανήτης καταστρέφεται συστηματικά, το αίμα ρέει, η φτώχεια εξολοθρεύει ανθρώπινες υπάρξεις, οι ανθρώπινες σχέσεις καταρρέουν,  παιδιά – σκλάβοι και παιδιά  – δολοφόνοι καθημερινά στην παγκόσμια ειδησεογραφία κι όμως δεν καταλαβαίνουμε τίποτα μέσα στην άγνοια και το φόβο. Αναζητάμε μόνον εύκολα και βολικά εξιλαστήρια θύματα για να αποδώσουμε την ευθύνη που δεν αναλαμβάνουμε προσωπικά.

Το ευαγγελικό δράμα, ως γνωστόν, έχει happy end. Συμβαίνει η Πεντηκοστή. Αυτό το ξαφνικό άνοιγμα της συνείδησης. Ένα ανώτερο επίπεδο κατανόησης για ό,τι προηγήθηκε και ό,τι συμβαίνει τώρα. Απαρχή μιας ριζικής αλλαγής στην προσωπική πνευματική κατάσταση αλλά και στην εξέλιξη της παγκόσμιας ιστορίας.

Αυτό ακριβώς έχει ανάγκη και η σημερινή ανθρωπότητα. Ένα πνευματικό update. Το άνοιγμα της συνείδησης που θα της επιτρέψει να βγει από το φόβο, ανακαλύπτοντας  μια διαφορετική οπτική για το ανθρώπινο πεπρωμένο, έξω και πέρα  από το να πηγαίνουν καλά τα χρηματιστήρια,  υπό το κράτος του φόβου πως διαφορετικά θα συμβεί το αδιανόητο. Το οποίο όμως εν τω μεταξύ συμβαίνει. Η κρίση του πολιτισμού μας είναι πνευματική, δεν είναι οικονομική.

Αυτός,  θεωρητικά τουλάχιστον,  είναι και ο ρόλος των «πνευματικών ανθρώπων». Να βοηθούν στο άνοιγμα της συνείδησης κυρίως μέσα από την τέχνη τους και το έργο τους. Φοβάμαι όμως πως σήμερα οι «πνευματικοί άνθρωποι» στην πλειοψηφία τους – τιμητικές εξαιρέσεις ευτυχώς πάντα υπάρχουν – είναι εξίσου σκοτισμένοι με όλους τους υπόλοιπους. Εξίσου μπερδεμένοι, φοβισμένοι, μέρος της παρακμής και όχι της υπέρβασής της.

‘Οσο αυτό το άνοιγμα δεν συμβαίνει, οι σκοτισμένες συνειδήσεις θα ζουν με το φόβο, αναζητώντας «προστασία» στη ζεστή αγκαλιά του αγελαίου οπαδισμού, όποια ταυτότητα κι αν έχει. Ακόμη και την ταυτότητα της άρνησης κάθε ταυτότητας.  Όλα θα μετατρέπονται σε ματσάκι «Ολυμπιακός- Παναθηναικός». Εμείς και οι Άλλοι. Το φως και το σκοτάδι. Ο θάνατός σου η ζωή μου,  σ’ έναν ανταγωνισμό μηδενικού αθροίσματος.

Ο καθένας μέσα στο βαθύ σκοτεινό πηγάδι του βλέπει μόνο ένα μικρό κομμάτι ουρανού, γι αυτό και όλοι μιλούν μια διαφορετική γλώσσα εν ονόματι μιας αλήθειας που αγνοούν όμως στην πραγματικότητα. Διότι το κακό δεν είναι ο Άλλος. Κακό είναι συνήθως αυτό που βαφτίζουμε καλό,  μόνο και μόνο  επειδή έτσι βολεύει τις πεποιθήσεις μας. Αυτοί που θησαύριζαν στερώντας αντικαρκινικά φάρμακα από αρρώστους, έδιναν μια καλή δικαιολογία στον  εαυτό τους για το έγκλημά τους.  Κακό είναι ότι παριστάνει το καλό χωρίς να είναι, αν και μπορεί να φαίνεται ακόμη και καλύτερο από το ίδιο το καλό. Η ελληνική Unicef έφαγε σε γλέντια και δώρα μερικά εκατομμύρια ευρώ που προορίζονταν για εμβόλια και τροφή παιδιών του τρίτου κόσμου!

Αυτό είναι το πνεύμα των σημερινών καιρών, το πνεύμα μιας σύγχρονης Βαβέλ. Ε, δεν το λες και… «Άγιο Πνεύμα».  Ζούμε την απόλυτη σύγχυση. Ο ιστορικός χρόνος όμως τρέχει και θ’ αρχίσουν να κατεβαίνουν τίποτα φλόγες από τον ουρανό και μπορεί τότε να καταλάβουν όλοι, όμως ίσως να είναι αργά πια.

Το έχει περιγράψει εξαιρετικά ο ιταλός φιλόσοφος,  καθηγητής αισθητικής και ιστορίας της φιλοσοφίας,  Αλντο Γκαργκάνι σε μια συζήτηση μεταξύ σύγχρονων ευρωπαίων στοχαστών που έγινε το 1994 στο Κόμο: «Οι σκακιστές αυταπατώνται πως είναι μόνοι, δεν μπορούν όμως να παίξουν αν δεν υπάρχει ένας τρίτος πρωταγωνιστής που είναι το ίδιο το παιχνίδι του σκακιού με τους κανόνες του και τις δυνατότητες κινήσεών του. Έτσι και οι άνθρωποι στις ποικίλες περιστάσεις της ζωής τους μπορεί να αγνοούν τα σημάδια ενός tertium που έχουν μπροστά στα μάτια τους χωρίς να τα αντιλαμβάνονται και χωρίς να τα υποψιάζονται, γι αυτό και η αναμενόμενη ημέρα του Κυρίου θα έλθει απρόσμενη σαν νυχτοκλέφτης» («Η θρησκεία», Επιμέλεια Jacques Derrida, Gianni Vattimo, Εκδόσεις Αλεξάνδρεια).

Εκτός αν προλάβουμε να συμφωνήσουμε κάτι διαφορετικό, ως εναλλακτική ενδεχομενικότητα βιωσιμότητας, θα τολμούσα να προσθέσω ως παλαίμαχος «Οικολόγος/Εναλλακτικός».  Αλλά αυτό είναι άλλο άρθρο.

πρωτη δημοσίευση: RIZOPOULOS POST

Από τότε που ο Βολταίρος είπε το περίφημο » δε συμφωνώ ούτε με μια λέξη από όσα λες, αλλά θα υπερασπίζω και με το τίμημα της ζωής μου ακόμη, το δικαίωμά σου ελεύθερα να λες όσα πρεσβεύεις» έχει κυλήσει πολύ νερό στ’ αυλάκι της ιστορίας. Παρά ταύτα όμως η απειλή για την ανεμπόδιστη έκφραση της σκέψης και της άποψης είναι πάντα παρούσα και το να αντιμετωπίζεται κάθε φορά, είναι τελικά μια διαρκής μάχη.

Το γεγονός πως κρίθηκε αθώα από το Μονομελές Πλημμελειοδικείο της Αθήνας η συγγραφέας Σώτη Τριανταφύλλου, η οποία βρέθηκε στη θέση της κατηγορούμενης για παραβίαση του αντιρατσιστικού νόμου, έχει σπουδαία σημασία. Θυμίζουμε πως η υπόθεση έφτασε στα δικαστήρια μετά από αναφορά που είχε καταθέσει το Ελληνικό Παρατηρητήριο του Ελσίνκι , το οποίο είχε συμπεριλάβει διάφορες περιπτώσεις  φερομένων ως εγκλημάτων  ρατσιστικής βίας. Σε αυτές είχε συμπεριληφθεί και άρθρο της κυρίας Τριανταφύλλου στην εφημερίδα «Αthens Voice», τον Νοέμβριο του 2015, αμέσως μετά την επίθεση στο Μπατακλάν με τίτλο «Rock and Roll Will Never Die» όπου μεταξύ άλλων γινόταν μνεία σε ρήση του Μάρκο Πόλο σύμφωνα με την οποία «φανατικός μουσουλμάνος είναι αυτός που σου κόβει το κεφάλι, ενώ μετριοπαθής είναι εκείνος που σε κρατάει για να σου κόψουν το κεφάλι».

Στην ουσία είχαμε την πρώτη δίκη για ισλαμοφοβία στην Ελλάδα και το γεγονός πως η ελληνική δικαιοσύνη έκρινε πως η ελεύθερη έκφραση της γνώμης δεν συνιστά έγκλημα ρατσιστικής βίας δημιουργεί προηγούμενο, το οποίο συμπυκνώνει και προασπίζει το αξιακό πλαίσιο του ευρωπαϊκού νομικού πολιτισμού.

Από αυτή εδώ τη στήλη είχαμε υποστηρίξει το δικαίωμα της συγγραφέως να γράφει ελεύθερα την άποψή της, σημειώνοντας τα ακόλουθα:

«Ανεξάρτητα αν συμφωνεί κανείς ή όχι με τις απόψεις της Σώτης Τριανταφύλλου, η συγγραφέας θα πρέπει να μπορεί να τις εκφράζει. Ο ρατσισμός, έτσι κι αλλιώς, δεν αντιμετωπίζεται ούτε με δίκες, ούτε με λογοκριτές. Είναι ο πιο λάθος δρόμος διότι οδηγεί στο ακριβώς αντίθετο αποτέλεσμα.  Η «ηθική αναμόρφωση» δια της βίας είναι ο πιο ακραίος ρατσισμός, τον οποίο και επεφύλασσαν διαχρονικά οι «πεφωτισμένες» ελίτ έναντι του αμαθούς «πόπολου». Οδηγεί πάντα σε καθεστώτα ετερονομίας, αυταρχισμού και δογματισμού, όποιον μανδύα εξουσίας κι αν χρησιμοποιούν κάθε φορά.».

Δυστυχώς τα τελευταία χρόνια, οι ακρότητες της «πολιτικής ορθότητας» επιχειρούν να επιβάλλουν νέα στερεότυπα στη θέση των παλαιών τα οποία αντιμάχονται. Φτάσαμε έτσι να αναβιώνει ένα κλίμα που τηρουμένων των ιστορικών αναλογιών,  αναβιώνει  το  «Index Librorum Prohibitorum», τον  κατάλογο δηλαδή με τα απαγορευμένα από την Ιερά Εξέταση της Καθολικής Εκκλησίας, βιβλία. Το ίδιο θα πράξει αργότερα και ο Χίτλερ. Όπως και στην Κίνα του Μάο δεν χρειαζόταν να διαβάσει κανείς τίποτα περισσότερο από το «κόκκινο βιβλιαράκι» του Μεγάλου Τιμονιέρη. Αλλά και στη σημερινή Ε.Ε η «αλήθεια» βρίσκεται μόνο στα «εξελοχαρτα» με τα οικονομικά μεγέθη των γραφειοκρατών της Κομισιόν και όλα τα υπόλοιπα ρίχνονται στην πυρά της παγερής βορειοευρωπαικής αδιαφορίας.

Κάθε ολοκληρωτισμός ( θρησκευτικός, πολιτικός, οικονομικός, πνευματικός) επιχειρεί να εξουδετερώσει και να εκμηδενίσει κάθε ανταγωνιστική σκέψη, διότι φοβάται τη διαπάλη των ιδεών, γνωρίζοντας τα κενά και τις αδυναμίες του. Εμπεδώνει τη μονοδιάστατη σκέψη και εν τέλει τον μονοδιάστατο άνθρωπο.

Η έκφραση της πολλαπλότητας είναι αναφαίρετο ανθρώπινο δικαίωμα κι είναι  σύμφυτο με τους νόμους κίνησης της ίδιας της ζωής. Καθώς απειλούμαστε με «ισοπεδωτισμό»  κι «ερημοποίηση» σε πολλά επίπεδα, έχουμε ανάγκη όσο ποτέ μια κουλτούρα πλουραλισμού, η οποία θα αναδεικνύει διαφορές, θα δοκιμάζει συνθέσεις, θ’ αφήνει πραγματικά «όλα τα λουλούδια ν’ ανθίσουν»  και θα αποτρέπει συγκρούσεις  «μηδενικού αθροίσματος». Το γνωστό «ο θάνατός σου η ζωή μου» ( μεταφορικά ή/και κυριολεκτικά)  αποδείχθηκε κακός οδηγός για τον σύγχρονο κόσμο.  Αναπαράγει στο διηνεκές  το μανιχαισμό «φωτός και σκότους», «καλού και κακού», πάνω στον οποίο χτίζεται κάθε φορά η κυριαρχία πάνω στις ανθρώπινες κοινωνίες.  Η διαρκής  υπεράσπιση της ελεύθερης έκφρασης είναι η έσχατη χειρονομία αντίστασης του πολιτισμού έναντι της μονίμως επελαύνουσας βαρβαρότητας.

Πρώτη δημοσίευση: RIZOPOULOS POST

 

Το ερώτημα του σημερινού τίτλου έχει αποτελέσει αγαπημένο θέμα διαξιφισμών και διενέξεων στα συμβατικά ΜΜΕ παλιότερα και στα social media τα τελευταία χρόνια.   Στην πραγματικότητα όμως δεν έχει απολύτως  καμία σημασία. Απλά αρέσει σε πολλούς να συζητάνε τα λάθος πράγματα στις λάθος στιγμές, μόνο και μόνο για να (αυτο)επιβεβαιώσουν την «προκάτ» αντίληψη που έχουν για τα πράγματα.

Η Πρωτομαγιά ασφαλώς είναι πάντα μια μέρα μνήμης της  εξέγερσης των εργατών του Σικάγου το Μάη του 1886, κατά την οποία τα εργατικά συνδικάτα ξεσηκώθηκαν διεκδικώντας οκτάωρο και καλύτερες συνθήκες εργασίας.

Τώρα το τι απέγιναν (και γιατί) στη συνέχεια τα εργατικά συνδικάτα τόσο στις ΗΠΑ όσο και στην Ευρώπη τα έχει αναλύσει άριστα ο Χέρμπερτ  Μαρκούζε στον «Μονοδιάστατο Άνθρωπο»,  ως θεωρητικός εκφραστής της Σχολής της Φρανκφούρτης και εκ των πνευματικών ηγετών  μιας άλλης μαγιάτικης εξέγερσης, αυτής του Μάη του 1968 στο Παρίσι και όχι μόνο. Αυτή όμως,  η  λεγόμενη «εξέγερση της αμφισβήτησης» δεν είχε ως υποκείμενο την εργατική τάξη πλέον,  αλλά τους νέους και τις νέες της εποχής που φώναζαν «θέλουμε το αδύνατο» και στην πορεία εκείνων των χρόνων πολιτογραφήθηκαν ως «παιδιά των λουλουδιών». Μέσα από κει ξεπετάχτηκε στη συνέχεια το οικολογικό κίνημα.

Αλλά και τα δύο αυτά κινήματα, το εργατικό και το οικολογικό, και τα αντίστοιχα δυο  νοήματα της μέρας,  φοβάμαι πως έχουν ξεπεραστεί πλέον από την ίδια την πραγματικότητα. Ιδίως στη χώρα μας, στην οποία όπως αποδείχθηκε κατ’ επανάληψη,  έχουμε εξειδίκευση στο διασυρμό εννοιών και αξιών.

Συνδικαλισμός είναι πλέον αυτός ο ανεκδιήγητος τύπος με το κομπολόι που πατάει γεμάτος μαγκιά το κενοτάφιο του Άγνωστου Στρατιώτη, μη έχοντας την παραμικρή συναίσθηση του που πατάει και που βρίσκεται. Εν τω μεταξύ, οικολογικό κίνημα κατέληξε να είναι η Μπιρμπίλη!

Χρειάζονται καινούργιες ιδέες και διαχρονικές ευαισθησίες. Έννοιες όπως εργατικό κίνημα, αριστερά, σοσιαλισμός είναι πλέον κενές περιεχομένου, «αδειανό πουκάμισο»  κατά την έκφραση του ποιητή.

Αλλά κι απ’ την άλλη, όσο παραμένουμε αμέριμνοι μέσα στην «αβάσταχτη ελαφρότητα του είναι»,   κυνηγώντας πεταλούδες σε πρωτομαγιάτικες «οικολογικές» εκδρομές που καταλήγουν σε χασαποταβέρνες, έρχονται και κάθονται «ελέφαντες» πάνω στο σβέρκο μας.

Τα προβλήματα είναι υπαρκτά. Το φαινόμενο της ερημοποίησης φαίνεται πως επηρεάζει σημαντικά τις χώρες του μεσογειακού νότου. Το να έχουμε καύσωνα τον Απρίλιο δεν το λες και κανονικότητα. Αλλά πρωτίστως μας απειλεί  η οικονομική ερημοποίηση στην περίπτωση που η χώρα δεν καταφέρει να αξιοποιήσει το θετικό momentum για να επιτύχει την ελάφρυνση του χρέους της. Αυτός πρέπει να είναι ο στρατηγικός στόχος και όχι απλά μια  «έξοδος από τα μνημόνια» που έχει αμιγώς επικοινωνιακό χαρακτήρα.  Όπως έγραψε σκωπτικά προχθές η Washington Post 

«η κρίση στην Ελλάδα έχει ξεπεραστεί μόνο αν δεν ζεις εκεί»,  κάνοντας αναφορά στην πρόβλεψη του ΔΝΤ πως θα χρειαστούν άλλα 10 χρόνια για να βρεθεί η Ελλάδα εκεί που ήταν το 2007!

Αυτές οι μεγάλες προκλήσεις όμως δεν αντιμετωπίζονται ούτε με αργίες, ούτε με απεργίες. Απαιτούν εθνική συνεννόηση και συνεργασία σε όλα τα επίπεδα,  για την ανασύνταξη της ελληνικής οικονομίας και κοινωνίας με όρους βιωσιμότητας και αειφορίας.  Χωρίς να πατάμε απερίσκεπτα πάνω στη γη μας, χωρίς να πατάει ο ένας τον άλλο και χωρίς να πατάμε με ασέβεια πάνω στις μνήμες και την ιστορία μας.

πρώτη δημοσίευση RIZOPOULOS POST